Virut cúm (Influenza virus) là thành viên họ Orthomyxoviridae, gồm 3 týp A, B và C. Virut cúm A được chia thành nhiều phân týp dựa trên kháng nguyên bề mặt ngưng kết hồng cầu Hemagglutinin (H) và neuraminidase (N).

Tại sao lại là H5N1, hay H7N9, hay H9N2?

Về kháng nguyên bề mặt của virus cúm A, người ta quan tâm tới 02 kháng nguyên HA và NA. HA và NA là hai loại protein chính trên bề mặt vi rút do vậy có tính quyết định kháng nguyên.

Protein NA là một enzyme, có vai trò quan trọng trong sự xâm nhập của vi rút vào tế bào chủ.

Protein HA là thành phần kháng nguyên chủ yếu gây miễn dịch cho gia cầm. Protein HA mang epitope nhận biết thụ thể, đồng thời mang yếu tố chỉ báo độc lực. HA có khả năng gây ngưng kết hồng cầu.

Căn cứ vào 02 kháng nguyên này người ta phân ra thành: Có 16 loại kháng nguyên H (H1 -> H16) và 9 kháng nguyên N (N1 -> N9), nghĩa là có tất cả 144 tập hợp các loại virut cúm A.

Kháng nguyên bề mặt HA quyết định tính đặc hiệu loài, độc lực và tính kháng nguyên nên trở thành đối tượng nghiên cứu chính trong sản xuất văc xin.

VỀ CÁCH PHÂN LỌẠI DƯỚI Type

Sau cách phân loại theo type (cúm type A — > subtype (H5N1, H7N9, …..)

Người ta phân loại theo các phân nhánh được gọi là Clade hoặc sub clade

Với subtype H5N1: Để theo dõi, đánh giá sự biến đổi của virut H5, các nhà khoa học đã phân loại virut cúm H5N1 dựa trên gen HAH5 thành nhiều nhánh (clade) từ 0 – 9.

Khi tập trung phân tích trình tự chuỗi acid amin của các glycoprotein HA (một trong 2 kháng nguyên bề mặt của virut cúm) của các dòng virut H5N1, nhóm các chuyên gia của FAO, OIE và WHO đã xác định được một hệ thống phân loại các dòng virut H5N1 độc lực cao dựa trên gen HA của virut này. Với hệ thống định danh này các dòng virut H5N1 độc lực cao được phân thành 10 nhánh (clade) từ 0 đến 9 với virut nhánh 0 là thủy tổ (A/Goose/Guangdong/1/96).

Tại Việt Nam, kết quả phân tích mẫu virut từ các ổ dịch cho thấy có nhiều clade của virut cúm H5N1 xuất hiện như: clade 1, clade 5, clade 2.3 (bao gồm các phân nhánh 2.3.2 và 2.3.4), ngoài ra còn có clade 7 (đang lưu hành ở Trung Quốc).