Chuồng trại nuôi heo thường được làm theo nhiều cách khác nhau, có thể chuồng được kiên cố vững chắc, hoặc làm bằng tre lá, nuôi thả rông trong vườn… Tuy nhiên để năng suất chăn nuôi hen đạt hiệu quả cao, người chăn nuôi nên thực hiện theo các nguyên tắc sau:
I. NGUYÊN TẮC BỐ TRÍ VÀ QUẢN LÝ CHUỒNG TRẠI :
Môi trường chăn nuôi cần thích hợp cho heo tăng trưởng, sinh sản thuận lợi, hạn chế tối đa các cơ hội mầm bệnh phát triển, lây lan. Nguyên tắc chung về việc bố trí và quản lý chuồng trại chăn nuôi cần đạt các tiêu chuẩn sau :
1 Khô ráo – thoáng mát – sạch sẽ – yên tĩnh.
2 Không nuôi chung heo với các loại gia súc, gia cầm khác trong cùng chuồng, trại.
3 Khu vực chăn nuôi có tường, rào cách biệt với nơi sinh hoạt và ngăn chặn các loại động vật khác xâm nhập.
4 Hạn chế việc ra vào khu vực chăn nuôi và luôn thực hiện biện pháp sát trùng ngƣời, phương tiện ở lối ra vào.
II. VỊ TRÍ CHUỒNG TRẠI VÀ YÊU CẦU VỆ SINH :
1. Vị trí :
Nên bố trí chuồng nuôi ở địa thế nhận được nhiều nắng buổi sáng (theo hướng đông hoặc đông nam). Địa điểm dựng chuồng trại thuận tiện cho việc đi lại, vận chuyển, chăm sóc và có rào, tường tách biệt với nơi sinh hoạt của gia đình, khu dân cư, các nơi sinh hoạt công cộng.
Chuồng trại phải được che chắn mưa tạt, gió lùa, gió lộng, nắng nóng buổi trưa. Nên trồng cây xanh xung quang để tạo bóng mát và chắn gió.
2. Yêu cầu vệ sinh :
Trong điều kiện khí hậu nóng ẩm nên sử dụng các loại vật liệu xây dựng chuồng trại ít dẫn nhiệt ; đồng thời, thực hiện công việc vệ sinh thường xuyên hàng ngày, định kỳ sát trùng chuồng trại và dụng cụ chăn nuôi ít nhất 15 ngày một lần ; ngoài ra, cần sát trùng vào các thời điểm : chuyển heo lẻ bầy nuôi thịt, chuẩn bị bắt heo mới về và sau mỗi đợt xuất bán.
Các hóa chất thông thường dùng sát trùng chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi, khu vực xung quang chuồng trại là nước vôi 20% (pha 20 kg vôi sống trong 100 lít nước để quét vách, cửa và các phần khác của chuồng), các loại thuốc sát trùng như : TH4, Pacoma, Virkon’ S, Biodin, Lindores… Lưu ý khi dùng bất kỳ loại thuốc sát trùng nào cúng đều phải thực hiện đúng và đầy đủ hướng dẫn của nơi sản xuất ghi trên nhãn của loại thuốc sát trùng đó.
III. KẾT CẤU CƠ BẢN CHUỒNG TRẠI :
1. Chuồng
1.1. Nền chuồng :
Cần đắp cao hơn mặt đất xung quanh ít nhất là 20 cm để tiện thoát nước, tránh ẩm thấp. Nền cần xây móng vững chắc, tráng xi măng hay lót tấm đan đảm bảo không bị sụp lở, không bị ẩm hay đọng nước. Không nên tráng nền quá láng để tránh heo bị trợt té nhưng cũng không quá nhám khó dọn phân, rửa chuồng. Nền có độ nghiêng 1 – 2% về phía mương thoát (tức có độ dốc 1 – 2 phân cho mỗi mét tới) để nước dội rửa chảy thoát nhanh, mau ráo. Mương thoát nước cần thường xuyên dọn sạch sẽ để thoát phân, nước rửa chuồng và các chất thải về nơi xử lý (hố ủ phân, hố chôn, ao sinh học, ủ biogas…)
1.2. Vách và cửa chuồng :
Nên làm vách ngăn các ô chuồng bằng song cây, song sắt để tạo môio trường thông thoát, hạn chế xây vách bằng gạch để giảm nóng ; nếu xây vách bằng gạch thì nên chừa các khe hở như hông gió. Chiều cao của vách từ 0,8 – 1 mét là phù hợp.
Cửa chuồng heo cần rộng và thiết kế sao cho tiện lợi trong việc đóng mở lúc ra vào chăm sóc và di chuyển heo khi cần. Chất liệu làm cửa phải vững chắc vì heo có thói quen cắn phá phần cửa, tốt nhất là làm cửa song sắt.
1.3. Kích thước ngăn chuồng :
Nhằm thuận tiện chăm sóc, thông thường độ sâu thích hợp của ngăn chuồng (từ vách phía ngoài cửa đến vách trong đối diện) từ 2,5 – 4 mét tùy điều kiện xây dựng.
Nhu cầu về diện tích ngăn chuồng cho heo các lứa tuổi như sau : heo nái hậu bị cần 2 – 3 m2 / con ; heo nái đang mang thai cần 6 m2 / con ; heo nái nuôi con cần 8 – 10 m2 / con (tính cả phần diện tích chuồng úm dành cho heo con khoảng 1 – 1,5 m2 / bầy). Nếu không xây chuồng úm cố định cho heo con thì có thể dùng thùng cây, giỏ tre lót rơm hay lá chuối khô đặt bên trong chuồng.
Tuỳ khả năng xây dựng và quy mô nuôi để thiết kế, xây dựng trại với các ngăn chuồng theo kiểu trại 1 dãy, 1 hành lang chăm sóc và 1 hệ thống mương thoát nước, chất thải ở phía sau hoặc kiểu trại 2 dãy, 1 hành lang chăm sóc giữa 2 dãy và 2 hệ thống mương thoát dọc theo hai bên trại.
2. Chuồng lồng :
Là kiểu chuồng nuôi cảu tiến hướng cong nghiệp nhằm tận dụng triệt để diện tích chăn nuôi và thuận tiện công việc chăm sóc, phòng trị bệnh. Chuồng lồng không chỉ sử dụng ở các trang trạ lớn mà trong điều kiện nong hộ quy mô nhỏ vẫn có thể áp dụng ; tuy nhiên, cần có cách thiết kế, xây dựng phù hợp với điều kiện diện tích cụ thể ở từng nơi.
Quy cách các loại chuồng lồng bằng sắt được thiết kế chuyên dùng dựa trên đặc điểm sinh trưởng, sinh sản của heo ở các giai đoạn nái mang thai, nái đẻ nuôi con, heo con lẻ bầy. Dựa trên quy mô và cách lắp đăt chuồng lồng để thiết kế hệ thống mương thoát nước, chất thải theo kiểu mương nổi tương tự như kiểu mương của chuồng xây hoặc mương ngầm nhận nước thải từ các lỗ thoát ngay trên phần nền chuồng. Tuỳ theo cách bố trí các dãy chuồng lồng để thiết kế 1 hoặc 2 dãy hành lang chăm sóc.
3. Mái chuồng :
Ở nông thôn, dùng mái lợp lá hoặc tranh là thích hợp nhất vì chi phí thấp và tạo môi trường thoáng mát cho heo. Thông thường mái chuồng cao khoảng 2,5-3m ; nếu lợp tôn kẽm, tôn fibro xi- măng, tôn nhựa tổng hợp thì nên tăng độ cao để giảm bớt sức nóng. Ngoài ra, trong các tháng mùa khô nên có biện pháp giảm nóng như : phun nước trên mái chuồng, lắp đặt hệ thống ống nước phun sương, quạt thông gió trong chuồng nuôi.
4. Xử lý phân và nước thải :
Cần có biện pháp xử lý phân và nước thải tốt để chuồng, trại luôn được sạch sẽ, ngăn chặn mầm bệnh lưu tồn và hạn chế ô nhiễm ô trường. Tuỳ điều kiện mỗi nơi, có thể làm hầm ủ phân hay ủ khí sinh học (biogas) bằng hầm xây hoặc túi nhựa để diệt các loại ký sinh trùng trong phân, nước thải, có thêm nguồn phân chuồng tốt cho cây trồng và khí đốt tại chỗ.
Hầm ủ phân, hầm hoặc túi ủ khí sinh học nên bố trí ở phía ngoài và phía vách sau của chuồng. Cách tính toán thể tích hầm ủ hay túi biogas dựa trên khối lượng phân và nước tiểu của tổng đàn heo nuôi. Có thể tham khảo lượng phân và nước tiểu thải ra đối với heo các lứa tuổi như sau để tính toán : Trung bình mỗi ngày 1 heo lứa thải 1 – 1,3 kg phân và 1 lít nước tiểu ; heo nặng từ 60 – 100 kg thải 5 – 8 kg phân và 2,5 – 4,5 lít nước tiểu ; heo nái cùng bầy heo con thải 12 – 15 kg phân và 6 – 8 lít nước tiểu.
5. Dụng cụ cấp thức ăn, nước uống :
5.1. Máng ăn :
Tuỳ theo điều kiện riêng và quy mô chăn nuôi, có thể sử dụng các loại máng ăn bằng sành, gỗ và tiện lợi hơn hết là sử dụng các loại máng ăn bán tự động để tiết kiệm công lao động. Trường hợp nuôi chuồng lồng thì các máng ăn được lắp đặt sẳn theo chuồng.
5.2 Máng uống :
Tốt nhất là sử dụng các loại núm uống tự chảy vì cung cấp nước thích hợp với nhu cầu uống nước trong từng lúc của heo nên giúp heo tăng trưởng, sinh sản thích hợp ; đồng thời còn giúp tiết kiệm nước, công lao động, thuận tiện cho việc pha thuốc, chất bổ sung dinh dưỡng đúng liều lượng và giúp chuồng trại khô sạch hơn. Nếu nuôi heo trong chuồng xây thì núm uống được lắp đặt ở độ cao cách nền chuồng từ 25-40 cm, mỗi núm uống có thể sử dụng chung cho 5-7 heo. Trường hợp nuôi chuồng lồng thì núm uống được lắp đặt sẳn theo từng ô chuồng.