Vào mùa lạnh, thời tiết khô hanh, ẩm ướt là điều kiện thuận lợi cho bệnh đậu gà phát triển.
Nguyên nhân
Bệnh do virus thuộc nhóm Avipox gây ra, thường xảy ra vào mùa đông, lúc tiết trời khô hanh hoặc ẩm ướt và môi trường thiếu sáng. Gà con 1 – 3 tháng rất mẫn cảm với bệnh. Ruồi, muỗi là các tác nhân mang virus truyền bệnh trung gian thông qua vết chích, cắn. Bệnh có thể lây lan sang đàn nhanh chóng qua chất thải của gà bệnh và gà khoẻ vô tình tiếp xúc, hoặc do cọ xát hoặc cắn nhau, gà bệnh lây lan bệnh cho gà khỏe. Đây là loại virus có thể sống lâu đến 56 ngày trong cơ thể muỗi, nhưng rất dễ bị diệt bằng hơi nóng ẩm. Dùng hợp chất formol 3% ở 200C và iod 1/400, phenol 5% chỉ sau 30 phút phun sẽ làm mất khả năng sống của virus.
Triệu chứng
Bệnh đậu gà ủ bệnh 4 – 10 ngày, thể hiện ở các dạng sau:
Thể ngoài da: Mụn đậu thường hình thành ngoài da như mào, yếm, khóe mắt, khóe miệng, mặt trong cánh, quanh hậu môn và da chân. Lúc đầu là những nốt sần nhỏ, có màu nâu xám hay xám đỏ, sau đó to dần như hạt đậu, da sần sùi. Nốt đậu mọc ở mắt làm gà khó nhìn, viêm kết mạc mắt, chảy nước mắt, nước mũi, làm gà khó thở. Nốt đậu từ từ chuyển sang màu vàng, mềm, vỡ ra có chất mủ giống như kem. Mụn đậu khô đóng vảy, vảy màu nâu sẫm rồi dần dần tróc đi để lại nốt sẹo nhỏ màu vàng xám, mụn đậu lành nhanh chóng.

Tiêm vaccine giúp gà phòng bệnh

Thể niêm mạc (yết hầu): Thường xảy ra trên gà con. Gà có biểu hiện khó thở, biếng ăn do niêm mạc hầu và họng bị đau. Gà sốt, từ miệng chảy ra nước nhờn có lẫn mủ, màng giả. Trong niêm mạc hầu họng, khóe miệng, thanh quản phủ lớp màng giả màu trắng. Khi lớp màng giả tróc đi thấy lớp niêm mạc màu đỏ. Sau đó là quá trình viêm lan ra ở mũi và mắt.

Thể hỗn hợp: Xảy ra ở cả 2 thể là ngoài da và yết hầu, tỷ lệ chết cao, thường xảy ra trên gà con. Ngoài ra còn có thể nhiễm trùng huyết con vật không có bệnh tích ở da chỉ sốt cao, bỏ ăn, tiêu chảy, thể trọng sa sút nghiêm trọng. Bệnh kéo dài trong 3 – 4 tuần, phần lớn gia cầm có thể lành bệnh, nhưng nếu vệ sinh không tốt thì có thể bị nhiễm kế phát, bệnh sẽ nặng hơn, tỷ lệ chết có thể đến 50%.
Bệnh tích
Gà bị bệnh khi mổ khám có các dấu hiệu bệnh tích sau: Ốm gầy, nổi mụn đậu trên da, viêm cata ở niêm mạc miệng, thanh quản. Các vết viêm này loang dần thành các nốt phồng, dày dần lên, cuối cùng tạo thành lớp màng giả dính chặt vào niêm mạc. Niêm mạc ruột có thể tụ máu đỏ từng đám. Phổi tụ máu và tích nước. Khí quản chứa nhiều dịch xuất lẫn bọt.
Phòng bệnh
Bệnh do virus gây ra nên không có thuốc điều trị đặc hiệu. Vì vậy, biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất là tiêm phòng vaccine. Tiêm chủng cho gà con 7 – 10 ngày tuổi bằng vaccine đậu gà. Dùng kim đâm qua màng cánh, sau 5 ngày cần kiểm tra lại vết chủng, nếu thấy vết chủng không cương to như hạt tấm thì phải chủng lại lần hai; Gà thịt tiêm phòng 1 lần vào lúc 7 – 15 ngày tuổi; Gà làm giống có thể tiêm phòng lại lần 2 trước khi lên đẻ.
Cách chủng đậu: 1 lọ vaccine 1.000 liều pha với 5 ml nước cất lắc đều lấy kim may khâu lỗ to hoặc ngòi bút mực nhúng ngập vaccine rồi đâm thủng da nách cánh là được. Sau khi tiêm chủng vaccine 1 – 2 lần, gà được miễn dịch suốt đời.
Cùng với đó là thực hiện các biện pháp an toàn sinh học như: Áp dụng biện pháp quản lý cùng vào cùng ra; Sau mỗi đợt nuôi phải vệ sinh, sát trùng chuồng trại triệt để; Trong quá trình nuôi sát trùng chuồng trại định kỳ mỗi tuần 1 lần với các loại thuốc sát trùng có hiệu lực diệt virus. Lúc thời tiết thay đổi hoặc khi gà phải trải qua những stress trong quá trình nuôi như tiêm vaccine, vận chuyển nên tăng cường sức đề kháng cho gà bằng hỗn hợp vitamin, Vitamin C và chất điện giải.
Điều trị
Cách điều trị khi gà phát bệnh: Đối với mụn đậu ngoài da có thể bóc vảy, làm sạch các mụn đậu rồi bôi các chất sát trùng nhẹ như: Glycerin 10%, CuSO4 5%, cồn Iod 1 – 2%, xanh Methylen hoặc ôxy già, nếu nốt đậu mọc thành bụi thì cắt bỏ và bôi thuốc sát trùng Iod hoặc xanh Methylen 1 – 2 lần/ngày. Thường thì bôi liên tục trong 3 – 4 ngày bệnh sẽ khỏi.

Thể niêm mạc có thể lấy bông làm sạch màng giả ở miệng rồi bôi các chất sát trùng nhẹ hay kháng sinh. Nếu đau mắt có thể dùng thuốc nhỏ mắt, lau sạch chỗ nỗi đậu, sát trùng nhẹ bằng lugol hoặc glycerin. Cho uống kháng sinh liều nhẹ như Tetracylin và Vitamin A 5.000, Choloramphenicol, sử dụng theo hướng dẫn trên bao bì để phòng bội nhiễm. Cung cấp Vitamin A cho gà bệnh.

Theo Bích Hòa (Người chăn nuôi)